shiraz en persepolis

SHIRAZ
Shiraz is een relaxte provinciestad die veilig aanvoelt. We hebben er veel leuke dingen gezien zoals enkele moskeeen, de bazar en de tombes van enkele belangrijke dichters.

VROUWENKLEDING
Natuurlijk hebben we erop gelet hoe de vrouwen zich kleden. Als je je kleding niet meer zelf mag uitzoeken, wordt dat een belangrijk onderwerp. Meer dan de helft van de vrouwen loopt in een zwarte chador (letterlijk tent) wat er nogal somber uitziet. Felle kleuren worden nauwelijks gedragen. Je kunt de vrouwen verdelen in twee groepen. De ene groep kleedt zich in chador omdat dit zo hoort of vanwege sociale druk van de familie. Dit is kennelijk de groep die het regime steunt. Dan is er een andere pro-westerse groep die alleen onder dwang de hejab draagt. Omdat we in soepele tijden leven, proberen zij de regels steeds meer op te rekken. Er is steeds meer haar zichtbaar onder de hoofddoek. Het haar wordt geverfd. Er wordt make-up gebruikt. Onder de wijde tuniek worden extreem nauwe broeken gedragen of zelfs leggings. Sommigen lopen op hoge hakken. Op de bazar zien we ondergoed in hele felle kleuren. Een jonge vrouw neemt voor de foto een heel verleidelijke pose aan. In het vliegtuig bleek dat het grootste deel van de vrouwen, zodra ze buiten Iran waren, hun hoofddoek af deden.
In een boek lazen we dat de moraalpolitie een middelbare school bezocht. Er was kritiek op de moderne schoenen van de leerlingen. De volgende dag kwamen de leerlingen met keurige zwarte schoenen maar met veters in allerlei kleuren zodat ze formeel aan de eisen hadden voldaan.

Toeristes dragen soms de meest vreemde combinaties om aan de eisen te voldoen. Bij sommigen lijkt het er meer op een verkleedpartij voor carnaval dan op een zedige hejab.
Het doet me denken aan China onder Mao. Ik ben er in 1984 geweest toen het land net open was. De blauwe kleding was niet meer verplicht maar werd bij gebrek aan beter nog vaak gedragen. Vaak werd het saaie blauw gecompenseerd met ondergoed en sokken in vrolijke kleuren. De menselijke natuur laat zich niet onderdrukken. Mensen willen zich mooi maken. Net als het communisme is de sharia in de islamitische republiek een systeem waarbij de behoeften van de individu worden ontkend en onderdrukt. Alles staat in dienst van het collectief. Het maakt niet uit of deze nu Marx of Allah heet.

CONTACT MET BEVOLKING
De bevolking is erg vriendelijk. We worden regelmatig aangesproken en welkom geheten. Zelfs de douanier heet mij welkom met een vriendelijke glimlach. Enerzijds is de bevolking erg gastvrij, anderzijds zijn ze heel lang geisoleerd geweest van de buitenwereld. Amerika maakt flink negatieve propaganda om Iran als terroristenstaat af te schilderen. Als je naar Iran gaat, is de standaardvraag: “Is het daar niet gevaarlijk?” Jongeren willen graag hun Engels oefenen. We ontmoeten bij de tombe van Hafez enkele groepen vrouwelijke scholieren van rond de zestien jaar. Schuchter zoeken ze contact, zitten enorm te giechelen en willen met Tiny op de foto. Dit overkomt ons de hele reis. Bij dit schooluitjes waren alleen meisjes. De scheiding van seksen gaat zover dat als meisjes een excursie hebben, er geen jongens tegelijk naar dezelfde plek op excursie gaan. Die gaan een dag later. Daarmee wordt voorkomen dat meisjes en jongens elkaar op excursie ontmoeten.

DE TOMBES VAN HAFEZ EN SAADI
Shiraz is van oudsher de stad van de dichters. We hebben twee tombes bezocht. De schoolmeisjes daar waren de grootste attractie. De tombes waren snel bekeken. Wel brengen de Perzen hun grote dichters veel eer toe. Hafez leefde in de veertiende eeuw, Sa’adi in de dertiende eeuw. Nog steeds kennen Perzen gedichten van deze schrijvers uit het hoofd. In vrijwel iedere familie is een dichtbundel van Hafez. Deze dichters zijn van extra waarde omdat in tijden van onderdrukking op deze manier de Perzische taal kon worden bewaard. Na de verovering van de moslims in de zevende eeuw wilden dezen dat het Arabisch de voertaal zou worden. De Perzen hebben een compromis bewerkstelligd. De Perzische taal blijft maar wordt geschreven in het Arabische alfabet. Na de revolutie werden Perzen onder druk gezet om hun kinderen Arabische namen te geven in plaats van Perzische. Dit is nu weer teruggedraaid.

BAGH E ERAM PARK
Dit is een van de voorbeelden van een klassiek Perzische tuin. Deze tuinen symboliseren het paradijs. Ze zijn verdeeld in vier sectoren die de Zoroastrische (Perzische religie voor de islam) elementen van aarde, water, lucht en planten symboliseren.
Wat we vooral leuk vonden aan de tuin, was dat er ongetrouwde paartjes van rond de twintig hand in hand zaten. Hier hebben ze de mogelijkheid samen te zijn zonder familie en zo elkaar beter te leren kennen. Vrijwel iedereen woont tot zijn huwelijk bij zijn familie.

BAZAR
In iedere plaats in Iran vind je nog een goed functionerende bazar. De bevolking koopt hier veel. Vaak is het erg gezellig. De kooplieden hebben van oudsher een sterke band met de geestelijkheid. Ze hebben veel macht. Ze handelen op basis van afspraken en vertrouwen met elkaar. Hier is weinig controle op van de overheid. Vaak gaat hun handel buiten de belastingen en de banken om. Ahmadinejad had zijn kiezers beloofd dat de voedselprijzen niet zouden stijgen. Toen hij lage rijstprijzen wilde bewerkstelligen, gingen de bazar-handelaars staken. Ze hielden grote voorraden rijst aan om de prijs op te jagen Er was geen rijst meer te krijgen in de bazar. Als reactie kocht de staat zelf rijst op en verkocht het tegen een lagere prijs. Het duurde niet lang of ook de staat kon geen rijst meer krijgen omdat ze afhankelijk waren van het distributiesysteem van de bazar. Uiteindelijk wonnen de bazar-handelaars het van de staat en behielden zij hun monopolie. De prijs van de rijst ging omhoog en de bevolking was de dupe.
Ook de sjah lukte het niet de macht van de bazar te breken. Toen ik aan het begin van de revolutie in Teheran was, werden we gewaarschuwd om niet naar de bazar te gaan. Bij de ingangen van de bazar liet de sjah zo af en toe mitrailleurs neerzetten die in het wilde weg gingen schieten. Altijd raak in de nauwe bazar-gangen.

PERSEPOLIS
In de hoogtijdagen van het Perzische rijk was Persepolis de hoofdstad. Het rijk strekte zich uit van Ethiopie tot aan India en was daarmee het grootste rijk van de toenmalig bekende wereld. Namen als Xerxes en Darius, de belangrijkste Perzische vorsten, kennen we allemaal al was het maar door de oorlogen met de Grieken. Maar veel beter kennen we nog Alexander de Grote, die het Perzische Rijk veroverde en Persepolis verwoestte. Onze gids, voor de revolutie een internationaal bekend wetenschapper, heeft zijn hele leven gewijd aan onderzoek naar Persepolis. Ook het oude cuneiform handschrift kan hij ontcijferen. Wij zijn heel vereerd door een dergelijk zwaargewicht als gids. De Perzen zijn trots op hun grootse, oude geschiedenis.
Hoewel de Perzen veel volken in de omgeving veroverden, stonden zij bekend als welwillende heersers. Vooral Cyrus had respect voor de mensenrechten van de overwonnen volkeren. Ieder volk mocht zijn eigen cultuur behouden. Hij liet o.a. de Joden hun tempel restaureren. Hij wordt gezien als de man die als eerste een soort mensenrechten charter opstelde zoals nu de Verenigde Naties heeft. Een kopie van deze Charter van Cyrus ligt in New York in het hoofdgebouw van de V.N.
Onze gids is diep beledigd als wij het over Alexander de Grote hebben. Hij verwoestte de stad en roofde alle waardevolle voorwerpen. De gids vindt Alexander de Verwoester of Alexander de Macedonier een betere naam.

Door de prima uitleg besteden we ruim drie uur aan Persepolis. Vooral de reliefs zijn prachtig. Na de lunch brengen we een bezoek aan enkele rotsgraven van Perzische heersers.

VAN SHIRAZ NAAR YAZD - PASARGADAE
We zijn een hele dag onderweg geweest, maar onze taxichauffeur had een thermoskan met heet water en thee, Nescafe en koekjes voor ons meegenomen.
Onderweg bezochten we nog Pasargadae met de ruines van het paleis van Cyrus de Grote en zijn tombe.

HERDENKING STERFDAG FATIMA
Op dit moment is er de herdenking van de sterfdag van Fatima, de dochter van de profeet Mohammed en moeder van Hoessein, de eerste shiitische imam. Omdat de precieze datum niet duidelijk is, wordt er tien dagen herdacht. In deze stad wordt gratis thee uitgedeeld vanwege de herdenking.