waarom naar iran

KLEDINGEISEN AAN VROUWELIJKE TOERISTEN
Het heeft me tien jaar gekost om een bezoek aan Iran te laten doorgaan. Mijn bezwaar was steeds de verplichte hoofddoek. Ik heb eerst alle andere interessante landen bezocht, totdat alleen Iran overbleef. Omdat het een land was met een oude geschiedenis en hele mooie bezienswaardigheden heb ik toch besloten erheen te gaan maar dan maximaal twee weken.

Alle vrouwen die Iran bezoeken, moeten zich kleden volgens de hejab. Dit betekent de je een hoofddoek moet dragen die het haar, de nek en de decollete bedekt. Je moet een jas, vest dragen dat de billen bedekt. Daaronder moet je een lange broek dragen, de enkels moeten bedekt zijn met sokken en sandalen zijn verboden. Alleen in de hotelkamer mag de hoofddoek enz. af.
Ik heb me suf geprakkiseerd hoe ik dat in de praktijk breng. Als het warm weer is, loop je te puffen. Mijn oplossing hiervoor was om aan het eind van de winter te gaan. (eind februari, begin maart). Dan is het nog niet zo warm. Volgend probleem is dat het ’s ochtends enkele graden boven nul is en midden op de dag bijna 20 graden kan worden. Met laagjes kleding werken, lukt niet, want dan kan ik niet altijd mijn billen bedekken. Wat doe ik als ik in een restaurant zit, moet ik dan mijn jas aanhouden. Want ook daar is de hejab verplicht. Uiteindelijk heb ik drie jassen meegenomen. (een zomerjas, een winterjas en een kort jasje voor voor- en najaar.) Daarnaast heb ik drie lange vesten meegenomen (een gebreid, een van redelijk warme kwaliteit en een van katoen). Deze laatste drie heb ik in een tweedehands winkel gekocht. Daaronder heb ik katoenen en wollen t-shirts meegenomen. Ik had geen flauw idee hoe het in de praktijk zou werken.
Het zijn momenteel tolerante tijden in Iran. Dus donkere kleding (zwart, bruin, grijs, donkerblauw) is niet meer verplicht. Ik heb alleen maar een gele, blauwe en knalrode jas. Ik zal wel opvallen, maar ik vind dat ik mijn best heb gedaan. Enige make-up is ook toegestaan maar die gebruik ik niet. Dat scheelt weer een probleem. Officieel moet de hoofddoek al het haar bedekken maar vrouwen die tegen de hoofddoek zijn, kunnen momenteel een deel van hun haar laten zien. Hier sluit ik me bij aan.
Het handhaven van wetgeving kan een probleem zijn, zeker als bepaalde groep dit boycotten. Dit werd door Khomeiny opgelost door strenge straffen conform de sharia. De moraalpolitie en hardline milities waaronder de basij zorgden voor controle. In het verleden konden zweepslagen en gevangenisstraf worden opgelegd. Nog steeds vinden er arrestaties plaats. Een lichte straf bestaat uit een arrestatie van enkele uren tijdens welke delen uit de koran worden voorgelezen. Voor toeristes is de straf arrestatie en uitzetting.

DE POSITIE VAN DE VROUW IN DE SHARIA
Khomeiny heeft de sharia ingevoerd in Iran waardoor de positie van de vrouw ten opzichte van de liberale tijden tijdens de sjah sterk is verslechterd. Veel intellectuelen zijn meteen na de revolutie gevlucht. Nog steeds emigreren hoogopgeleide Iraniers die wat geld hebben, naar het Westen vanwege de vele onvrijheden; met name voor vrouwen.
Een van de weinige hoogopgeleide vrouwen, die is gebleven, is Shirin Ebadi, die in 2003 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Zij besloot te blijven om voor gelijke rechten voor vrouwen te strijden. Zelf was ze kort rechter geweest maar na de revolutie mochten vrouwen geen verantwoordelijke posities meer bekleden en ze werd gedegradeerd tot een administratieve functie. Uiteindelijk heeft ze gratis de rechten van vrouwen verdedigd hoewel haar dat gevangenisstraf opleverde. Door haar bekendheid in het Westen kwam ze weer vrij. Haar dochter is vanwege de vele beperkingen naar Canada geemigreerd. Ze heeft een boek vertaald in het Nederlands gepubliceerd over al haar ervaringen na de revolutie. Heel interessant maar ook heel gruwelijk.

Tijdens de sjah kreeg Iran de meest progressieve wetgeving voor vrouwen in het Midden-Oosten. Vrouwen mochten stemmen, de hejab werd afgeschaft, de huwelijksleeftijd voor man en vrouw ging naar 18 jaar, polygamie werd ontmoedigd, het werd gemakkelijker voor de vrouw om te scheiden.
Dit alles werd teruggedraaid na de revolutie. De huwelijksleeftijd voor meisjes werd negen jaar, voor jongens 15 jaar. Echtscheiding voor vrouwen werd bijna onmogelijk. De hejab werd verplicht, wat deze tevoren nooit was geweest. Make-up was verboden. Lippenstift werd soms door de moraalpolitie in de eerste jaren verwijderd met een scheermesje. Polygamie werd gepromoot. Vrouwen mochten niet in het openbaar verschijnen met een man die niet de echtgenoot of naaste familie was. Zonder toestemming van vader of echtgenoot mocht een vrouw niet reizen. Voor overspel maar ook zelfs voor verkrachting kon een vrouw worden gestenigd. ( Ik ben zelf een avond bang geweest voor verkrachting en steniging toen er een paar jonge luidruchtige mannen in de hotelkamer tegenover ons waren. Waarschijnlijk overdreven, maar ik heb wel tegen Bert gezegd dat hij de deur niet mocht opendoen, als er geklopt werd. )
Bij een getuigenis, bloedgeld of erfdeel geldt dat vrouwen de helft hebben van mannen. Ebadi beschrijft een casus waarbij drie mannen een meisje van 11 verkrachten en vermoorden. Voor de rechtbank geldt het meisje voor een half en de mannen voor drie in totaal. Hierdoor moet de familie van het meisje bloedgeld betalen aan de mannen. Ze moeten daardoor hun huis verkopen.
De huwelijksleeftijd voor meisjes is door toedoen van feministes als Ebadi van 9 jaar naar 13 jaar gegaan. Er is een parlement dat een klein aantal gekozen vrouwen kent naast veel mensen die door de clerus zijn uitgezocht. Een vrij ingewikkeld geheel dat ik niet ga uitleggen. De vrouwelijke parlementariers wilden de huwelijksleeftijd voor meisjes naar 15 jaar verhogen maar dit wilde de clerus niet. Nog steeds bestaat er in de moskee het zg. huwelijksritueel voor meisjes die 9 jaar worden. Ze worden dan als bruid verkleed naar de moskee gebracht. Daarna geldt voor hen dat ze de hejab dragen. Dit is geen wettelijke verplichting meer maar hebben we in Shiraz gezien.
Wat is blijven bestaan, is onderwijs voor vrouwen. Momenteel is meer dan 60% van de universitair opgeleiden vrouw. Helaas is er veel discriminatie op de arbeidsmarkt waar slechts 20% van de afgestudeerden vrouw is.
Na de revolutie werd anti-conceptie verboden. Grote gezinnen werden gepropageerd. De bevolking nam daardoor erg snel toe. De regering zag in dat dit tot grote economische problemen zou leiden en stond anti-conceptie weer toe. Onder de conservatieve Ahmajinedad werd anti-conceptie weer verboden omdat dit een Westerse uitvinding was en er kwam een bonus voor iedere baby. In deze soepele tijden na een explosieve bevolkingsgroei en met grote werkloosheid onder jongeren is anti-conceptie weer toegestaan.

MAN EN VROUW STRICT GESCHEIDEN
Nog steeds mag een vrouw niet met vreemde mannen omgaan. Dit kan leiden tot arrestatie door de moraalpolitie. Er zijn dus in de moskee gescheiden ingangen voor mannen en vrouwen, er is gescheiden zwemmen, gescheiden onderwijs. Ook schoolexcursies zijn op verschillende dagen voor meisjes en jongens. In de stadsbus zitten mannen voorin en vrouwen achterin. ( Ook in de V.S. zaten zwarte Amerikanen achter in de bus en blanken voor in de bus.)
In regionale bussen en gedeelde taxi’s ligt het probleem ingewikkelder. Daar worden plaatsen op nummer verkocht. Maar de wet schrijft voor dat man en vrouw die niet getrouwd zijn en niet directe familie van elkaar zijn, niet naast elkaar mogen zitten. Mocht dit wel het geval zijn, dan ontstaat er een stoelendans net zo lang totdat dit probleem is opgelost. Lukt dit niet, dan wordt er een plaats niet bezet. Als de moraalpolitie komt controleren, wordt de vrouw gearresteerd.
We hebben dit zelf meegemaakt in het vliegtuig terug naar huis. Ik zat naast het raam, Bert in het midden en bij het gangpad een Iraanse vrouw die erg conservatief gekleed was. Ik was me van niets bewust, Bert had geen zin meer om zich aan te passen. De vrouw begon een leuk gesprek met hem. Na korte tijd kwam er een Iraanse man die tegenover ons zat en die bood zijn zitplaats bij het raam aan. Daarnaast zat zijn vrouw en daarnaast hijzelf. Waarschijnlijk ging het niet om zijn eigen opvattingen maar wilde hij voorkomen dat de vrouw in overtreding was. Bert voelde zich beledigd.
Bij zeer conservatieve families hebbben meisjes voordeel gehaald uit deze scheiding. Voor het eerst mochten zijn van hun vaders naar school omdat ze niet in aanraking met jongens kwamen en omdat de hejab verplicht was. Dat leidde er soms wel toe dat meisjes door mannen werden bespuugd omdat ze niet de chador (de zwarte totale bedekking) droegen, maar alleen de hejab.
Het beroep van koppelaarster wordt weer populair omdat jongeren weinig kans hebben elkaar te ontmoeten.

ANDERE VERBODEN VOOR TOERISTEN
Alcohol is strikt verboden. Bij aankomst wordt de bagage gecontroleerd. Als een buitenlander betrapt wordt op het bezit of drinken van alcohol, zijn er strenge straffen. Om deze reden en vanwege de vrouwenonderdrukking wilde Bert niet langer dan twee weken naar Iran.
Veel muziek is verboden. Alleen folkloristische, Iraanse muziek is toegestaan en tegenwoordig ook “muzak”. Een soort saaie achtergrondmuziek op piano enz. In restaurants en taxi’s hoor je dus steeds dezelfde muziek. Ook dansen is verboden.
Er zijn veel illegale feestjes, muziek, cd’s en dvd’s te vinden in Iran maar bemoei je hier liever niet mee als toerist. Kijk bv. naar de film Taxi Teheran. In Nederland is hij als enkele keren op t.v. geweest.
Er is veel censuur. Kritische boeken worden verboden. Veel Iraniers hebben satelliet t.v. Maar soms komt er een militie om deze te verwijderen. E-mailverkeer wordt gecontroleerd, twitter enz. is verboden. Wij konden allerlei Nederlandse, Duitse en Engelse kranten lezen als we tenminste verbinding hadden. E-mail ontvangen was geen probleem. E-mail versturen lukte alleen via hotmail, niet via ziggo. Via de mobiele telefoon was het ruim een week onderweg. Ik heb geen verslag geschreven omdat ik anders het risico liep als journalist te worden gearresteerd. Daarom schrijf ik het nu pas.


REVOLUTIE
In februari 1979 is de sjah afgezet. De sjah was een stroman van de V.S. Het was een zwak en corrupt heerser. Het klapstuk was zijn viering van 2500 jaar Perzisch rijk waarbij ongelofelijke luxe werd tentoongesteld. Maar dan 60 presidenten en vorsten werden uitgenodigd maar heel weinig Iraniers. Er waren speciale tenten gemaakt in Persepolis met marmeren badkamers. Het eten kwam van Maxims in Parijs. De duurste wijnen werden in grote hoeveelheden aangevlogen. De sjah kroonde zichzelf tot keizer des keizers van het Perzische rijk.
Tevoren was er al veel ergernis onder de bevolking over zijn verkwistende levensstij terwijl de bevolking in armoe leefde. Zijn vrouw Farah Diba had tientallen belangrijke schilderijen (o.a. Picasso) opgekocht. Deze staan nu in de opslagruimte want deze kunst is verboden in de islam.
Hoewel Iran potentieel een rijk land is met zijn vele olie en gas, kwam er maar weinig bij de bevolking terecht. De sjah liet zich betalen in wapens die ergens in de woestijn waren neergezet. Via een coup van de CIA was de sjah aan de macht gekomen om de belangen van de V.S. te dienen. Een zeer populaire president, Mossadegh was in 1951 aan de macht gekomen. Zijn populariteit dankte hij aan het feit dat hij de olie-industrie had genationaliseerd zodat alle inkomsten aan Iran ten goede kwamen. Uiteraard kon de V.S. dit niet accepteren en de CIA zorgde in 1953 voor een coup waardoor Mossadegh werd afgezet en na een huisarrest uit de weg werd geruimd. Sjah Reza werd door de CIA geinstalleerd. Er ontstond een enorme haat tegen de V.S. die werd versterkt door arrogant gedrag zoals het niet kunnen berechten van misdaden door Amerikanen.
De V.S. pushte de sjah om het land meer naar Westerse maatstaven in te richten. Dit leidde onder andere tot een betere infrastructuur en beter onderwijs. Ook de vrouwenrechten werden enorm verbeterd. De chador (volledig bedekking in zwarte kledij) werd verboden. Dit leidde tot verzet bij de plattelandsbevolking en de arme bevolking in de steden. Toen de sjah een herverdeling van het land bepleitte en stemrecht voor niet-moslims kwam de clerus in verzet. Zoals overal waren zij grootgrondbezitters.
Tot slot kwam het tot een revolutie die de sjah ten val bracht. Zowel linkse, communistische groepen als extreem rechtse ,islamistische krachten bundelden hun krachten tegen de sjah. Ik was in november 1978 in Iran toen de demonstraties toenamen doordat de sjah met scherp schoot op demonstranten. De ene helft, de pro-Westerse demonstranten probeerden ons leven te redden maar de anti-Westerse demonstranten probeerden ons te vermoorden. Op de camping waar wij overnachten, hadden ze een week tevoren zonder succes een bom geplaatst omdat er alcohol werd verkocht.
Toen de charismatische Khomeiny die ook wel als Messias (de 12 imam bij de sjieten) werd gezien, de macht nam, hadden de linkse groeperingen in eerste instantie niet door wat dat betekende. Hij stelde in tegenstelling tot zijn beloften de sharia in. Alle oppositie die tegen hem was, werd in de gevangenis gezet of vermoord. Ook in de jaren 80 en 90 werden gevluchte belangrijke tegenstanders in West-Europa vermoord.
Naast de beruchte geheime politie onder de sjah, de SAVAK, kwamen er een moraalpolitie en enkele milities bij. Daarnaast heeft de opperste leider een prive leger. Ook ambtenaren en onderwijzers die niet volledig de visie van het regime uitdroegen, werden ontslagen. Vaak werden zij vervangen door mensen met een slechtere opleiding.Na de mislukte groene revolutie van 2009 hebben Iraniers weinig hoop op een ander regime.

SANCTIES
Omdat we naar Iran wilden, houden we al jaren nauwgezet de berichtgeving hierover bij. Nog steeds heeft Amerika plannen Iran binnen te vallen vanwege echte of vermeende kernbommen. (Vergelijk Irak). Bush noemde het de “axis of evil” te samen met Noord-Korea en Syrie. Het beleid van de V.S. is echter van langere duur dan de tijdsperiode van een president. Het grootste probleem van deze landen is dat ze zich niet willen voegen naar de politiek van de V.S. zoals bijv. het verhandelen van olie in dollars (petrodollar) maar de wereldhegemonie van de V.S. uitdagen. En steeds heeft dit te maken met olie en ook met het herstellen van de zijderoute wat voor China erg belangrijk is. Wie de hegemonie over de olie heeft, heeft de hegemonie over de wereld. (zie Brzezinsky: The grand chessboard). Zonder olie rijden tanks niet en vliegen vliegtuigen niet. Zonder olie kun je geen oorlog voeren. Daarom wilden de Engelsen in de Tweede Wereldoorlog zo graag Iran onder controle krijgen.

Een andere barriere voor een reis naar Iran zijn de sancties of eventueel bombardementen door Israel. Misschien slaat de oorlog in Irak/Syrie over naar Iran. Iran is hierbij betrokken.
Trump wil de sancties voor Iran weer instellen. Er zijn echter 8 partijen die hun handtekening hebben gezet onder het akkoord. Vlak voor onze vakantie vond Iran het nodig zijn spierballen te laten zien met het afschieten van twee raketten achter elkaar. Volgens Iran viel dat binnen de regels, volgens de V.S. erbuiten.
Netanayu heeft Trump gesteund bij de verkiezingen en staat sindsdien pal achter Israel. Israel en Iran zijn vijanden want Iran bedreigt via Hezbollah en Hamas de veiligheid van Iran. Obama was min of meer tegen Israel en de nederzettingenpolitiek. Obama hield vast aan de twee-staten afspraak. Israel wil eigenlijk maar een staat.
Hoewel volgens de kranten de sancties onder Obama zijn opgeheven, zijn er nog veel restricties. Sancties zouden stap voor stap opgeheven worden afhankelijk van het gedrag van de Iraanse overheid. Bij een lezing van een universitair docent afgelopen oktober in Groningen vertelde hij ons dat er veel beperkingen zijn. Zo bestelde Iran 100 burgervliegtuigen in Frankrijk. Door toedoen van Amerika mochten er maar 35 worden geleverd. Als toerist kun je beter geen binnenlandse vlucht nemen, want door de sancties worden er geen reserve-onderdelen meer geleverd. Soms vallen ze kort na opstijgen al uit de lucht.
Israel dreigt al tien jaar de nucleaire installaties van Iran te bombarderen die in Natanz vlak onder Teheran zijn. Volgens de universitair docent in Groningen staan bommen paraat in Saoedi-Arabie, de grote vijand van Iran.

Het grootste probleem voor Iran is echter dat ze niet meer in staat zijn hun eigen olie te raffineren. Daarom moeten ze voor benzine olie uit het buitenland inkopen. De bevolking was echter gewend aan gratis benzine. Dit was niet meer haalbaar. De benzine ging op de bon en men moest ongeveer 0,30 eurocent per liter benzine betalen. Om te voorkomen dat de bevolking in opstand komt, subsidieert de regering voor miljarden per jaar de benzine. Dit heeft geleid tot een inflatie van 20% per jaar. De bevolking heeft steeds minder te besteden omdat dagelijkse levensbehoeften steeds duurder worden.
De werkloosheid onder jongeren is erg hoog. De frustratie is groot. Van de regering krijgen ze tien dollar per maand. De frustatie is groot omdat er geen zicht is op verbetering. Particuliere organisaties proberen de mensen op te vangen. Als een jongere geen geld of baan heeft, kan hij niet trouwen. Hij moet de vrouw een bruidsschat betalen. Mede door het gebrek aan perspectief heeft Iran 1 miljoen drugsverslaafden ondanks zware gevangenisstraffen en cold turkey. Veel stellen willen een of hooguit twee kinderen omdat het te duur is en ze geen toekomstperspectief voor hun kinderen zien. Op televisie promoot de regering dagelijks het krijgen van meer kinderen maar zonder extra geld heeft dit geen effect.
Een groot aantal Iraniers wil emigreren naar het Westen voor betere kansen op de arbeidsmarkt. We kregen regelmatig vragen over de mogelijkheden.
Tijdens onze reis bleek dat vooral de V.S. en Engeland verantwoordelijk zijn voor de sancties. We zagen grote reclames van Bosch, Siemens, LG enz. Er reden veel Peugeots die een fabriek hebben in Iran. Duitsland, Nederland, Belgie en Frankrijk zijn veel soepeler met sancties.
Wel is het moeilijk om medicijnen, onderdelen voor machines, chemische stoffen enz. te krijgen. Veel bedrijven zouden in Iran willen investeren maar vinden het te riskant omdat ze nooit weten of binnen afzienbare tijd de regering het bedrijf nationaliseert.