Kashan

KASHAN
Kashan hebben we bezocht omdat het op de route naar Teheran lag vanwaar ons vliegtuig vertrok. Het is een aardig stadje met hele mooie grote oude herenhuizen. We zijn er een dag geweest, ruim voldoende tijd.
We hebben drie herenhuizen bezocht. Ze hadden aparte complexen van vertrekken voor personeel, familie en handel. Zoals gewoonlijk in de islam is er van buiten weinig interessants te zien, alleen een grote en hoge muur. Dit heeft te maken met de zg. bescherming van vrouwen en meisjes. Vreemden mogen niet zomaar naar binnen kijken en hun vrouwen zien. Dat zou de eer van de vrouwen bezoedelen. Het kwam zelfs voor dat de muezzin die op de minaret oproept tot gebed, een apart hokje kreeg boven op de moskee, omdat hij vanaf de minaret in de huizen naar binnen kon kijken.

In de huizen waren vaak mooie schilderingen en tegels met geometrische patronen aangebracht. Ook de gevels van de binnentuinen waren mooi versierd. In de tuinen was altijd een vijver naar Perzisch gebruik. Interessant waren ook de kelders. In de hete zomers, we zijn nog steeds in de woestijn, verbleef men daar vaak. Voor de ouderen was er een speciale kamer aangelegd waardoor ze niet steile trappen af hoefden te dalen.

BAGH-E FIN TUINEN EN SLECHT MILIEUBEHEER
Onze laatste Perzische tuinen zijn net buiten Kashan. In de tuinen is het altijd rustig en ontspannen. De Iraniers bezoeken ze zelf ook regelmatig. We waren er op vrijdag, de vrije dag in de islam.

Omdat een groot deel van Iran woestijn is, is er buiten de tuinen weinig groen te vinden. Bovendien heeft er sinds de revolutie en tijdens de Iran-Irak oorlog een enorme verwoesting van het beschikbare bouwland plaatsgevonden. Overbegrazing, intensieve landbouw en snelle groei van de bevolking leiden tot verwoestijning. Men schat dat ongeveer 80% van de bossen die rond 1970 bestonden, nu verdwenen is. Dit heeft geleid tot overstromingen, erosie, woestijnvorming en verdwijning van wilde dieren. Iran bestaat sinds eeuwen al voor twee derde uit woestijn.

Na 1980 werd het probleem verergerd door een nieuwe wet op het eigendomsrecht. Hierdoor verdween een traditie van duizenden jaren grondgebruik. Land dat alleen werd gebruikt door nomaden, werd nu ingezet voor reguliere landbouw hoewel het daarvoor niet geschikt is.

EER-SCHAAMTE COMPLEX

Traditioneel is er in het Midden-Oosten sprake van een zg. eer-schaamte cultuur. Dit is oorspronkelijk geen onderdeel van de islam, maar onderdeel van de cultuur. (Ook andere culturen kennen een eercultuur maar daar wordt het anders ingevuld.)

Schaamte hoort bij de vrouw, eer bij de man. Door zich kuis te gedragen, kan de vrouw de eer van de familie in stand houden. Kuisheid kan heel strict worden ingevuld, niet alleen de hoofddoek, de hejab, de chador horen hiertoe, maar ook het niet in gezelschap zijn van vreemde mannen, geen hand geven of in huis worden opgesloten. De vrouw voert de regels uit de man bepaalt de regels. Het gaat hier om een extreem patriarchaal stelsel. De sociale orde en de bloedverwantschap wordt hierdoor in stand gehouden. Omdat vrouwen kinderen krijgen, en daardoor de sociale orde wel of niet in stand kunnen houden, moeten zij worden gecontroleerd.

De eer van de man is in het geding als een vrouw zich onkuis gedraagt. Omdat het hier niet gaat om een individualistische samenleving maar om denken en leven in familieverbanden is niet alleen de eer van de vader, broer of echtgenoot in het geding maar die van de hele familie.

Omdat men niet in een individueel zelfbeeld gelooft, maar de eer afhankelijk is van de normen van de sociale omgeving, is de eer afhankelijk van wat de omgeving denkt en weet. Onkuisheid die in het geheim plaatsvindt, is geen probleem zo lang het publiekelijk niet wordt gemerkt. Zodra er wordt geroddeld, en de echte of vermeende onkuisheid openbaar wordt, is de eer van de familie in het geding, en moet degene die de regels heeft overtreden, streng worden gestraft. Een overspelige vrouw of een verliefd meisje hoeven dus alleen gestraft te worden, als de publieke omgeving op de hoogte is.

Zo ken ik persoonlijk het verhaal van een vrouw die wilde scheiden maar door haar echtgenoot werd vermoord. Erger nog is het verhaal van een vriendin/conrector op een middelbare school. Een Koerdische leerling van 13 jaar was op school verliefd geworden. Dat is onkuis. Haar vader en broer vermoordden haar terwijl moeder in de huiskamer zat.

Ook bij het nuttigen van alcohol geldt hetzelfde. Het mag wel als het maar stiekem is. Zo konden we bijv. in Jordanie tijdens de ramadan wel wijn krijgen als het geserveerd werd in een theepot.

Vanuit ons perspectief zou dat allemaal hypocriet zijn, maar zij bekijken dat allemaal vanuit totaal andere maatschappelijke regels. Zij kennen geen schuldcultuur met geinternaliseerde innerlijke morele regels. Deze is typerend voor de joods-christelijke cultuur. Ze kennen geen innerlijk geweten maar hun eer/schaamte wordt bepaald door de normen van de omgeving. Dit is een wezenlijk verschil tussen een individualistische cultuur en een collectieve cultuur.