multiculturele samenleving

INLEIDING
Volgende week gaan we een rondreis door Sri Lanka maken van ruim twee weken. De temperatuur is er rond de 30 graden. Het land heeft prachtige oude tempels (6 keer UNESCO Wereldergoed), schitterende natuurreservaten en tot slot prachtige stranden.
De afstanden zijn kort. Sri Lanka is twee keer zo groot als België. Bovendien bezoeken we alleen de zuidelijke helft. Sinds de burgeroorlog tussen Tamils en Sinhalezen is het noorden nog beperkt toegankelijk. We hebben de hotels al vastgelegd en laten ons rijden door een auto met chauffeur. De grootste afstand die we op een dag afleggen, is nog geen 200 km.

MULTICULTURELE SAMENLEVING
Omdat Sri Lanka gunstig ligt aan verschillende handelsroutes, hebben diverse volkeren zich er in de afgelopen eeuwen gevestigd. In dit opzicht verschilt het niet van eilanden als Cyprus, Malta en Sicilië.
De oorspronkelijke bevolking van jagers/verzamelaars worden Veddahs genoemd. Ze zijn verwant aan de San (Bosjesmannen) in Zuid-Afrika en de Aboriginals in Australië. Er zijn nog ongeveer 2000 Veddahs die op deze wijze traditioneel leven, maar hun leefgebied in het oerwoud wordt door bevolkingstoename steeds kleiner.
Rond de 5e eeuw voor Christus kwamen de Tamils uit Zuid-India en de Singalezen uit Noordwest-India en Bengalen (Oost-India) het land binnen. In de 3e eeuw voor Christus bracht de Indiase koning Ashoka het boeddhisme naar Sri Lanka. De Singalezen werden boeddhist. De Tamils bleven hindoe. Momenteel is 69% van de bevolking Singalees en 15% Tamil.
Bij de Tamils moet onderscheid worden gemaakt tussen de Tamils in het noorden met de hoofdstad Jaffna (11%) en de Tamils op de theeplantages (4%). De Tamils in het noorden wonen al ongeveer 2500 jaar in Sri Lanka en behoren tot de hogere kasten. De Tamils op de theeplantages zijn door de Engelsen naar Sri Lanka gebracht in de 19e eeuw om op de plantages te werken. Zij behoren tot de laagste kasten.
In tegenstelling tot wat Boeddha onderwees, kennen de boeddhisten in dit land ook een kastenstelsel.
In de 7e eeuw kwamen de moslims via de handelsroutes in het land binnen. Zij maken nu 7% van de bevolking uit. Zij hebben vaak vooraanstaande posities maar houden vast aan traditionele normen. Ze wonen voornamelijk in het oosten. Aanvankelijk woonden ze aan de westkust maar met de komst van de Portugezen in 1505 vluchtten ze het binnenland in om aan vervolging te ontkomen.
In 1602 werden de Portugezen verdreven door de Nederlanders. Die bleven twee eeuwen. Door de bezetting van Nederland door Napoleon viel in 1802 het eiland toe aan Engeland. Deze koloniseerde het land en na 1830 vestigden de eerste Engelsen zich op de plantages. Omdat de koffieplantages last hadden van bladziekte, werd er overgegaan op thee. De Burghers zijn afstammelingen van Portugezen, Nederlanders en
Engelsen. Zij maken ongeveer 1% van de bevolking uit en zijn vooral te herkennen aan hun Europese achternamen. Ook houden ze een Westerse levensstijl aan en vieren Sinterklaas en Kerst. Deze groep is christen, zowel protestants (Engels, Nederlands) en katholiek (Portugees). Omdat ook Srilankezen zich bekeerden tot het Christendom, is ongeveer 6 % christen.
In totaal wonen er ruim 21 miljoen mensen.

BURGEROORLOG TUSSEN TAMILS EN SINGALEZEN
Sinds eeuwen vechten de Tamils en de Singalezen met elkaar om grondgebied en macht. In de 13e eeuw verhuisden de Singalezen door verzwakking van hun macht meer naar het zuiden. Door een buffer van oerwoud werden eeuwenlang de Tamils in het noorden en de Singalezen in het zuiden van elkaar gescheiden. Door het ontbreken van contact onstond een etnische tweedeling.
Tijdens de overheersing van westerse mogendheden zochten de Tamils meer contact met hun bezetters. Dit leidde ertoe dat de Tamils de beste banen kregen en vaak een universitaire opleiding hadden. Zij spraken goed Engels. Dit riep kort na de onafhankelijkheid bij een zwakke economie jaloezie op bij de Singalezen.
De politieke partijen speelden in op de angst voor verlies van de eigen cultuur. De Singalezen waren bang dat de Indiërs hen zouden overheersen. De Tamils voelden zich een bedreigde minderheid.
In 1956 werd een wet aangenomen waarbij werd bepaald dat het Singalees de enige wettelijke taal werd. Dit had tot gevolg dat de Tamils met hun eigen Tamil-taal geen toegang meer hadden tot overheidsbanen en -diensten. Er braken rellen uit. In 1959 werd een Singalese president die toenadering zocht tot de Tamils vermoord door een boeddhistische monnik. (Als monnik heeft de moordenaar nota bene de gelofte afgelegd om niet te doden, zelfs geen vlieg.)
In 1970 werd er een wet aangenomen die Singalezen bevoorrechtte bij toelating tot de universiteit. Midden jaren zeventig werden de Tamil Tijgers opgericht die streefden naar een onafhankelijke staat. In 1981 staken enkele Singalezen de bibliotheek van Jaffna in brand die zeer oude en kostbare manuscripten bevatte. In 1983 werden dertien Singalese soldaten door Tamils vermoord. Hierop brak een volksopstand uit in Colombo waarbij veel Tamils omkwamen en een volledige Tamilwijk met de grond gelijk werd gemaakt. De opstand staat bekend als Black July.
Hierna brak een burgeroorlog uit die ruim 25 jaar duurde en meer dan 100.000 mensenlevens kostte. Verschillende pogingen tot bemiddeling (India, Noorwegen) mislukten. In 1991 werd de premier van India, Rajiv Gandhi, door een Tamil Tijger vermoord bij een zelfmoordaanslag in Zuid-India.
Zelfs over de donaties na de tsunami in 2004, waarbij 30.000 mensen omkwamen, werd ruzie gemaakt.
In 2009 maakte het leger een eind aan de burgeroorlog door de Tamil Tijgers te verslaan en het noorden van het land te bezetten. Verschillende leiders werden vermoord.
Gewoonlijk zijn boeddhisten en hindoes zieer tolerant tegenover andere religies maar hier spelen ook andere factoren een rol.

BOEDDHISME
Boeddha bereikte in de 5e eeuw voor Christus in Noord-India de verlichting. Koning Ashoka werd een vurig pleitbezorger voor het boeddhisme in de 3e eeuw voor Christus. Hij had daarvoor veel veldslagen gewonnen. Geschrokken van al het bloedvergieten bekeerde hij zich tot het pacifistische boeddhisme. Hij bracht het boeddhisme al heel vroeg in Sri Lanka.
Een tak van de bodhi-boom waaronder Boeddha tot verlichting was gekomen, werd naar Sri Lanka gebracht. Deze boom bestaat nog steeds in Anuradhapura waar veel pelgrims op bezoek komen.
De koningen gingen al vrij snel verbindingen aan met het boeddhisme. Ze steunden de kloosters. Er ontstond een sterke band tussen staat en religie die nog steeds van kracht is.
In de 1e eeuw voor Christus werd de mondelinge overlevering door monniken op schrift gesteld. Ze schreven ook boeddhistische commentaren en brachten de Pali-grammatica tot stand, de taal van het Theravada boeddhisme. Ze ontwikkelden daarnaast de klassieke literatuur voor het Theravada boeddhisme. Hun werk is nog steeds van enorme invloed.
In 371 na Christus werd een tand van Boeddha naar Anuradhapura gebracht. Hierdoor kreeg het gewone volk meer contact met het boeddhisme. De tand staat symbool voor boeddhisme en heerschappij over het eiland.
In de 5e eeuw na Christus scheven boeddhistische monniken het Mahavamsa (Grootse Kroniek) epos. Dit epos verhaalt van de boeddhistische en koninklijke geschiedenis van het eiland vermengd met bovennatuurlijke gebeurtenissen.
Ook kwam in deze eeuw de monnik Buddhaghosa naar het eiland. Hij schreef de Visuddhimagga, een handleiding bij de leringen van Boeddha. Zijn uitleg is onderdeel van de Theravada canon en wordt nog steeds bestudeerd.

BOEDDHISTISCH NATIONALISME
Aan het einde van de 19e eeuw ontstond er een militant boeddhisme. Zij geloofden dat Boeddha de opdracht had gegeven om van Sri Lanka een bolwerk van het boeddhisme in zijn zuiverste vorm te maken. Het Christendom en het Hindoeisme waren hiervoor een bedreiging. Het boeddhisme en de regeringsmacht zijn sterk met elkaar verbonden. Zo kon het gebeuren dat een boeddhistische monnik - ondanks zijn gelofte van niet doden - de boeddhistische president vermoordde.
Nog steeds zijn er boeddhistische monniken die zich verzetten tegen een compromis met de Tamils. Ook zijn er de afgelopen jaren christelijke kerken en gemeenschappen aangevallen.

ECONOMIE
Het grootste deel van de bevolking woont aan de westkust rond de hoofdstad Colombo (1,5 miljoen inwoners). Met uitzondering van Colombo zijn de steden relatief klein.
Veel inwoners zijn werkzaam in de landbouw en visserij. Verder wordt er thee, rubber, specerijen, rijst en kokos voor de export verbouwd waarvan thee verreweg het belangrijkst is. Het aantal toeristen is sinds het eind van de burgeroorlog enorm toegenomen. Sri Lanka is momenteel toeristenbestemming nummer 1. De bedoeling is dat het toerisme de komende jaren nog flink toeneemt.
De doorsnee Srilankaan beschikt over weinig geld. Armoede komt vooral op het platteland voor door achterblijvende groei in de agrarische sector en een gebrekkige infrastructuur. Er is weinig analfabetisme (9,6%), de levensverwachting is relatief hoog,74 jaar. De kindersterfte is laag. De status van vrouwen is relatief hoog hoewel dit afhankelijk is van de etnisch-religieuze achtergrond. Wel is geweld tegen vrouwen een bekend verschijnsel vooral in gebieden waar traditionele patronen overheersen.