aan de grens met Iran

LANDSCHAPPEN
Vanuit het Kackargebergte met vulkanisch gebergte met rode en gele kleuren en zichtbaar veel verschillende steenlagen zijn we door de Anatolische hoogvlakte gereden. Uitgestrekte groene en gele vlakten met herders met schapen, koeien en paarden. Roofvogels vliegen erboven. Het landschap lijkt af en toe op de bergen van Afghanistan. De tijdelijke onderkomens van de nomaden bestaan uit kleine hutten van keien of tenten.
In de winter wonen ze in huizen die half onder de grond liggen. Dat is tegen de koude. Het kan hier 25 tot 30 graden vriezen in de winter.
We merken dat we in politiek onrustiger gebied zijn gekomen. Veel militaire legerplaatsen en zwaar bewapende politieposten onderweg. In dit gebied woont de bekende etnische minderheid over wie niet gesproken mag worden.

ANI
Aan de grens met Armenie liggen de ruines van de voormalige hoofdstad van het Armeense rijk tijdens de 11e tot 14e eeuw. De stad was goed ommuurd en lag op een kruispunt aan de zijderoute. Vanaf 5000 v. chr. werd dit gebied al bewoond. Door de cruciale ligging werd de stad vele malen door verschillende volkeren ingenomen. Nu is het een ruine in een uitgestrekt landschap. Enkele kerken staan nog overeind die soms zijn verbouwd tot moskee of zelfs tot karavanserai. Ook staat er nog een vuurtempel van de Zoroasters en een moskee uit de tijd van de Seltsjuken. Ani had vroeger ongeveer 100.000 inwoners en kon zich meten met Istanboel. Op geen enkel Turks infobord werd de naam Armenie genoemd. Dat is hier een taboe-onderwerp. Ani ligt aan de grensrivier. Aan de overzijde stonden de wachttorens van het Armeense leger.

KARS
Dit was vroeger een Russische stad wat je nu nog ziet aan het vierkante stratenplan. In de 17e eeuw strekte het grondgebied van het Ottomaanse Rijk zich uit tot in Tsjetsjenie. Daardoor woont daar nog steeds een moslimbevolking. Daarbij speelt een rol dat ex-soldaten een stuk land aan de uiteinden van het rijk kregen. In de 18e en 19e eeuw veroverde Rusland de Kaukasus en delen van Oost-Turkije. Na de Eerste Wereldoorlog dreef Ataturk, de Vader des Vaderlands ze weer terug.Overal staan standbeelden en hangen portretten van hem. Over Ataturk mag nog steeds niet negatief worden gesproken.
Kars is zeer conservatief islamitisch. Weinig vrouwen op straat en Westerse vrouwen worden onvriendelijk bejegend.

SCHRIJVER PAMUK
Hier speelt ook de roman Sneeuw van Orhan Pamuk, de Turkse schrijver die hiervoor de Nobelprijs voor de literatuur kreeg. Er was in dit boek sprake van een epidemie van zelfmoorden van tienermeisjes. Oorzaak was het verbod op het dragen van een hoofddoek op school.
Ataturk was in 1923 nadat hij grote delen van Turkije had terugveroverd na de Eerste Wereldoorlog de leider en held van het land geworden.
Hij wilde vooruitgang en het land hervormen naar Westers voorbeeld. De hoofddoek is sindsdien verboden op scholen enz. Zijn veranderingen waren nogal radicaal voor de moslims op het platteland.
In Pamuks romans is het centrale thema de strijd tussen de onkerkelijke Westerse mentaliteit en de orthodox islamitische instelling. De scheidslijn gaat dwars door families.

VERSTOORDE NACHT
In Kars sliepen we in het beste hotel van de stad. Het was een sjofel maar schoon hotel. In een slaapzaal naast ons waren vier oudere Turkse mannen. Zij sliepen niet maar zaten luidkeels met een glas water rond een tafel in hun kamer te praten. Omdat ze vlak naast ons lagen, ging Bert erheen. Ze gaven hem een hand en beloofden stilte. Helaas duurde het niet lang.
Maar toen kwam om 23.00 uur de politie alle kamers langs voor een identiteitscontrole en ze namen tijdelijk paspoorten en identiteitskaarten in beslag. Dat hielp en rond half een was alles rustig.

ARARAT
Omdat de Ararat de hoogste berg in de wijde omgeving is (5165 meter) neemt men aan dat Noach hier is gestrand met de Ark. Velen hebben de berg al beklommen op zoek naar de resten van de boot. Het bekendste voorbeeld is een Armenier die dagen achtereen naar boven klom maar als hij de volgende ochtend wakker werd weer helemaal onderaan de berg lag. Op een ochtend lag er een stuk hout naast hem. De conclusie was dat God niet wil dat de Ararat wordt beklommen. De man is een beroemde heilige geworden.
Een luchtfoto liet een ovale vorm in de berg zien. Deze werd bestempeld als een afdruk van de Ark. Het is nu een toeristische attractie. We zijn er niet heengegaan.
De Armeniers zouden graag de heilige berg weer aan hun land toevoegen. Er is weinig kans dat dit lukt want hij ligt heel strategisch naast Iran, Armenie en Azerbeidjan.
In elk geval hebben we nog een heerlijke pudding van Noach gegeten.

PASHA ISHAK PALEIS IN DOGUBEYAZIT
Hier bevindt zich een redelijk gerestaureerd paleis uit de 18e eeuw in de Ottomaanse tijd. De pasha, een soort stadhouder woonde er. Hij regelde het bestuur, de rechtspraak en er was een gevangenis.
Het paleis had een buitenhof voor gewone gasten en handelaars. Er was een binnenhof voor speciale gasten en familie. Er waren woonruimtes voor de harem. Er was een moskee.
Ze hadden een soort vloerverwarming en een soort airco. De sneeuw werd in de winter in een ondergrondse kamer opgeslagen en kon in de zomer als koelkast dienen. Helaas hebben de Russen in de Eerste Wereldoorlog alle dure meubilair, edelstenen en geld geroofd. De prachtig bewerkte poort staat in een museum in Moskou.
Het paleis lag zeer strategisch boven op de berg met de moskee als hoogste punt. Binnen in het paleis waren schitterende versieringen met bloemmotieven, kalligrafie en wiskundige vormen.
Op de berg ertegenover stonden de restanten van een veel oudere stadsmuur overeind met een oude moskee.
We kwamen een Duitse Turk tegen die naar Turkije was teruggegaan want zei hij: Dit is mijn land. Hij bezocht het paleis met zijn ouders.

In het internationale hotel waar we sliepen kwamen we twee hoogopgeleide Turken tegen. Ze zeiden: Europa is het centrum van beschaving, niet de V.S.

RAMADAN
Vanmiddag waren we in een internetcafe. Rond 18.00 uur stond de eigenaar voor onze computer. Ze wilden sluiten.Iedereen was al weg. Het was bijna tijd voor het avondeten. In een mum van tijd waren de straten en winkels leeg. De restaurants stroomden vol. Of men ging snel naar huis. We hadden wat te lang gewacht. Het was erg gezellig in het restaurant maar veel gerechten waren al op.

ONDERWIJS EN STAMMENCULTUUR
In Turkije is 8 jaar onderwijs verplicht. Binnenkort wordt dat 11 jaar. In Anatolie gaan veel jongeren helemaal niet naar school. Hier zijn nog stamhoofden die dat niet willen. Als mensen geschoold zijn, verliezen ze hun macht.Scholen worden verwoest. Onderwijzers worden verkracht of vermoord. De boertjes moeten een groot deel van hun inkomen afdragen aan het stamhoofd. Hij wordt onvoorwaardelijk gehoorzaamd. Als hij beveelt om een persoon dood te schieten, dan doen ze dat.
Bij het uithuweljken moet de bruidegom een bruidsschat aan de familie van de bruid betalen. Als hij geen geld heeft, kan hij lenen van het stamhoofd. Als de lening met rente niet wordt betaald, neemt het stamhoofd de vrouw af. Als de vrouw weggaat, zorgt het stamhoofd voor eerwraak en laat de vrouw doden.
Het stamhoofd betaalt een bruiloft van drie dagen voor het hele dorp.

Enkele maanden geleden stond er een artikel in de Nederlandse krant dat bij een bruiloft 40 doden waren gevallen. Twee stammen hadden ruzie over een stuk land. Drie mannen hebben de moord bekend. Het stamhoofd zorgt in ruil voor hun bekentenis voor goede verzorging in de gevangenis en voor hun gezin.

Tijdens het Ottomaanse rjk waren de stamhoofden aanspreekpunt voor het landelijk bestuur. Er heerste grootgrondbezit, een feodaal systeem met lijfeigenschap. Ataturk heeft dit rond 1925 afgeschaft. De grond werd herverdeeld. De stamhoofden werden aan de kant gezet en bestuursambtenaren namen hun plaats in. Het had onvoldoende resultaat.
Tegenwoordig zijn militairen en onderwijzers verplicht 4 jaar in Oost-Turkije te werken.

EU-PROJECTEN
In Oost-Turkije worden veel projecten samen met de EU opgezet om de regio meer te ontwikkelen. Opvallend is ook dat in heel Turkije aan de weg wordt gewerkt. De wegen zijn goed. Ook worden vrachtwagen- en buschauffeurs regelmatig gecontroleerd op rijtijden. Ze hebben een speciaal kastje in de auto. Het lijkt erop dat ze zo Oost-Turkje willen ontsluiten.
Verder is de hygiene de afgelopen 30 jaar toen ik hier ook was, flink verbeterd.

MUSEUM IN VAN
Het oudheidkundig museum heeft enkele juweeltjes van hele oude cultuurvoorwerpen.
Van de 13e tot de 7e eeuw v. Chr was hier het Urartische rijk. Het kon zich meten met Assyrie. Het kende wegen, irrigatie en cuneiforme inscripties, een soort spijkerschrift. Er werd zilver, ijzer en brons gevonden. Ze hadden de technologie om er wapens en sieraden van te maken. Het rijk werd veroverd door de Scythen ut de Russische steppen.
Daarnaast waren er rotstekeningen uit 8000 v. Chr, de prehistorie.
Verder waren er afbeeldingen in steen van krijgers ut 3000 v.Chr.