oostwaarts

LANDSCHAPPEN EN KLIMAATZONES
We reizen lange afstanden. Het eerste stuk was heet en droog met onherbergzame kale bergen.
Langs de Zwarte Zee was het vochtig en heet. Er groeien zelfs rijst en thee. We hebben dichtbij de Georgische grens nog een theefabriek bezocht. Vanwege de ramadan konden we geen thee proeven. Gisteren waren we in een berggebied op 1200 meter. Daar was het koel en nat.
Overmorgen gaan we naar Kars. Dat ligt op 2000 meter. Daar is het koud.
Het tijdsverschil tussen het oosten en westen van Turkije is een uur. In het oosten gaat de zon eerder onder en wordt er dus eerder eten geserveerd tijdens de ramadan.

OVERSTROMING ISTANBOEL
We zagen n de krant dat er een overstromng was geweest met 31 doden n Istanboel en omgevng en ook heftge regen n Ankara. We hebben geen last van overmatige regen. We zitten helemaal in het oosten tegen de grens van Georgie en Armenie.

TRABZON/SUMELA KLOOSTER
In Trabzon hebben we de Aya Sopha-van oorsprong een christelijke kerk uit de 13e eeuw bezocht.Het is nu een museum met fresco s. In de 15e eeuw werd het een moskee en in de Eerste Wereldoorlog werd het als munitie opslagplaats en ziekenhuis gebruikt. Veel fresco s zijn beschadigd omdat de moslims geen afbeeldingen van mensen mogen maken. Op de fresco s staan vaak heiligen en Jezus. Soms ook krassen ze alleen het gezicht van een persoon weg.

De Aya Sophia in Trabzon is een vereenvoudigde kopie van dezelfde kerk in Istanboel. Bij de vierde kruistocht verwoestten de kruisvaarders Istanboel. De keizerljke familie vluchtte naar Trabzon en stichtte daar een nieuw koninkrijk. In Turkije zie je regelmatig blonde mensen. Dit zijn vaak afstammelingen van kruisvaarders.

Vervolgens hebben we het Sumela klooster bezocht dat als een zwaluwnest tegen de rots is gebouwd in de 13e eeuw. Tot de eerste wereldoorlog hebben er grieks-katholieke monniken gewoond. Toen is het gedeeltelijk verwoest. In dit gebied wonen sinds ongeveer 500 v. Chr. Grieken. Omdat ze in de oorlog voor de Russen kozen die oprukten tot Trabzon moesten ze toen de Turken hun land weer veroverden terug naar Griekenland.
We kwamen nog een groep Griekse pelgrims compleet met priesters in het zwart hier tegen.
Ook was er een Duitse Turk die op bezoek bij familie voor de frisse lucht en de mooie bossen in deze omgeving kwam. Ook in dit klooster waren nog restanten van mooie fresco s te zien. Het klooster lag schitterend op de berg en in de bossen. Natuurlijk beschikte het over een eigen bron. Dat was een voorwaarde om een klooster zo afgelegen te bouwen.

UZUNGOL
Het ligt op 1200 meter in een mooi groen berggebied. Het was er koel maar we hebben wel enkele regenbuien gehad maar niet tijdens onze wandeling in de bergen. We zijn met een busje naar 2500 meter gereden. Daar wonen in de zomer een soort semi-nomaden n een zogeheten yayla-dorp. Het zijn boeren die in de winter in het dal wonen en in de zomer hoog in de bergen. De lucht is daar fris. Het gras is groen. Ze houden vee en hebben honingraten. Ze bouwen en onderhouden zelf hun huizen. Ze kweken kruiden en groente.Het was een schitterend gebied en we hebben een heel stuk naar beneden gelopen met de autobus als veegwagen.

Er is n het yayla-dorp zelfs een moskee en een kleine begraafplaats. Begraven gebeurt bij moslims meteen de volgende dag. Er is geen reden om te huilen want het leven is een examen voor de hemel. Als men dood is is het examen gedaan. Daarom gaan vrouwen nooit mee want zij kunnen het huilen niet laten.

Hoewel moslims 5 x per dag behoren te bidden doet slechts een minderheid dit. Bidden hoeft niet beslist in de moskee maar kan overal gebeuren. Als men door werk niet kan bidden kan men het later inhalen.

We hadden wat vertraging voordat we weggingen naar het dorp in de bergen. Het personeel doet aan ramadan. Ze hadden voor zonsopgang gegeten en waren weer gaan slapen. Om half negen hebben we hen gewekt om ontbijt te maken.
Door een telefoontje van de reisleider konden we ook onder de toonbank in ons hotel bier kopen.

We kwamen in een ander restaurant nog een goed sprekende moslima met hoofddoek tegen. Ook het menu was in keurig Engels. Buiten Istanboel hebben we tot nu toe nauwelijks meegemaakt dat men meer dan een paar woordjes Engels spreekt. De moslima had in Istanboel gestudeerd. Haar vader had hier een restaurant geopend en zijn dochter kon helpen.

STUWDAMMEN
In oost Turkije worden enkele grote stuwdammen gebouwd. We zijn er vanmiddag een gepasseerd. Op deze manier wil de regering de economie in dit onontwikkelde gebied stimuleren.Er komt zo elektriciteit en irrigatie.
Internationaal is een stuwdam niet onomstreden. De gevolgen voor het milieu en de oudheidkundige monumenten zijn niet altijd duidelijk.

We logeren nu in Yusufeli. Het is de bedoeling dat dit dorp onder water komt door de stuwdam. Mensen bouwen echter nog huizen omdat ze daarvoor een grotere financiele compensatie krijgen.

YUSUFELI
Het is een steil grillig rotsachtig gebied. Er staat een mooi Georgsch kerkje ut de 9e eeuw.